کد مطلب:45976 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » فلسفه و منطق

چرا بايد مرجع تقليد مرد باشد؟ مگر نه اينكه زن و مرد از هيچ نظر با هم تفاوت ندارند و در محدودة پارسايي هم مانند يكديگرند؟

اوّلاً، اين اظهار و ادّعا را كسي ميتواند بنمايد كه زن و مرد و اساساً انسان را از تمام جهات و ابعاد مختلف شناخته باشد. تا آنجا كه ما اطّلاع داريم هزاران دانشمند و محقّقي كه در طول تاريخ تا اين زمان دربارة انسان تحقيق و بررسي و كاوش كردهاند، اعتراف دارند، چنانكه شايسته است اين موجود و جنس زن و مرد را نشناختهاند و هم چنان بايد براي شناخت بيشتر اين موجود كاوش و تحقيق ادامه يابد. چه بسا تا هر كجا هم اين كاوشها پيش برود و مجهولاتي معلوم شود باز مجهولات و نقاط ناشناختهاي همچنان مجهول مانده باشد؛ بلكه ميتوان گفت با شناخت بيشتر و كاوش زيادتر، كثرت اين ابعاد ناشناخته بيشتر مكشوف ميشود و با معلوم شدن هر مجهول، مجهولات بيشتري را در برابر خود ميبيند. شايد يكي از معاني «من عرف نفسه فقد عرف ربه» همين باشد كه شناخت انسان ـ چنانكه بايد ـ ميسّر نيست و به پايان نميرسد. وقتي انسان از معرفت خود عاجز و ناتوان باشد چگونه ميتواند به حقيقت حق و خالق خود معرفت پيدا كند و همانطور كه معرفت شخص به خودش اجمالي است و تفصيلي نيست به طريق اولي معرفت او به خدا هم اجمالي است.
ثانياً، اگر چه در بين بانوان زناني ميباشند كه در توان عقلي از نوع مردها و اكثريّت آنان قويتر و رشد فكري بيشتر دارند؛ ولي بر حسب نوع، زنان از مردان عاطفي تر و احساساتيتر و لطيفتر و رحم و مهرشان بيشتر است؛ هرچند همه داراي عقل ميباشند و آياتي كه در قرآن مجيد در آنها از صاحبان عقل و تفكّر تمجيد و توصيف شده ـ چنانكه شامل مردان است ـ شامل بانوان نيز هست و « اُولي الألباب» (بقره/197، آل عمران/190، يوسف/111، ص/43، زمر/1) و «اُولي النهي» (طه/54 و 128) بر هر دو اطلاق شده است.
با اين وجود مردان بر حسب نوع از زنان در تدبير و سخت گيري و مديريّت و صلابت نفس، قويترند و كمتر از زنان تحت تأثير عوامل جلب كننده رأفت و رحم و گذشت قرار ميگيرند؛ بنابراين مرد براي يك سلسله وظايف خاص بر حسب نوع مناسبتر است و زن هم براي يك سلسلة وظايف ديگر.
چنانكه بر حسب اندام و ساختمان جسمي هر كدام تكويناً يا تشريعاً مناصب و وظايف مناسب خود را دارند، بي آنكه هيج يك از صلاحيّتهائي كه دارند در عالم تشريع يا تكوين محروم شده باشند.
بر اين اساس اگر مرد را به وظايفي كه بر روح سنگين است و بالطبع نگراني و تشويش خاطر وغصّه دارد، تكليف كرده باشند و زنان را از آن معاف كرده باشند، اين محروميّت نيست؛ بلكه خلاصي از ناآرامي فكر و اضطراب است. اصلاً در عالم تكوين و تشريع محروميّت نيست؛ يعني احدي از آنچه بايد داشته باشد، محروم نشده است؛ هر چند ما بر همة اين جهات آگاه نشويم.
با توجّه به اين نكات معلوم ميشود كه در هر جا بين اين دو جنس تكويناً و تشريعاً تفاوتهائي باشد، اگر به غير از آن مقرّر شود، امور از طريق مستقيم و اعتدال خارج ميگردد. اين تعبير تفاوت هم در اين جا كوتاه است؛ چون تفاوت در شرايط متساوي تفاوت حقيقي است و در اينجا تفاوت نيست و همان مثال (جهان چون خط و خال و چشم ابرو است) كه هيچيك از آنها با هم تفاوت و اختلاف ندارند و هر كدام همانكه هستند و بايد باشند، هستند.
راجع به مرجعيّت هم نظر مشهور بر همين ملاحظات موجّه ميشود و افتا و فتوا از سنگينترين و خطرناكترين امور است؛ بنابر اين بعضي از بزرگان تا ميتوانستند و تكليف عيني آنها نميشد از فتوا دادن احتراز ميكردند.
به هر دليل و از هر نظري كه شرط مرجعيّت ذكورت باشد مرحوم فقيه محقّق مرجع عاليمقام آيت الله خوئي (رحمه الله عليه) به شرحي كه در يكي از تقريرات دروس ايشان است ـ ادلّهاي را كه براي اشتراط ذكورت در مرجع تقليد مطرح است، مورد بررسي و بحث قرار داده و به اين نتيجه ميرسند كه نظر اشتراط از تعاليم اسلام و آنچه مقصود از كمال زن و مرد و نظام اجتماع و جهات راجع به سعادت هر دو جنس است استفاده ميشود، مسألهاي است كه مرتكز قطعي اذهان متشرّعه و اهل شرع است كه البتّه در عين حال به مفهوم صحيح، نه هيچ حقّ مالي و سود به جنس مرد اعطا شده و نه زن از حقّ مالي و انتفاعي محروم شده است و مسأله، مسألة تكليف و مسؤوليّت است كه مثل جهاد بر مرد واجب است و زن از به آن مكلّف نيست…».

---

معارف دين
آيةالله لطف الله صافي گلپايگاني